Een reactie van alle Nederlandse deelnemers...

In de busreis terug vroeg ik om de mooiste, heftigste, indrukwekkendste etc. herinnering aan deze reis.
sommige mensen hebben hier hun eigen wending aan gegeven en dat is helemaal goed...

Romy: ik had verwacht dat ik helemaal kapot zou zijn, maar ik voelde me verlamd. Ik voelde mijn gevoel goed, maar ik kon het niet laten zien. (over het memorial center)

Lotte: het mooiste moment vond ik het moment dat we met z’n allen de breeklichtjes braken, de betekenis erachter en het groepsgevoel dat ik toen kreeg.

Stephanie: de aankomst vond ik het mooiste moment omdat toen de vrienden er al waren…
Ook de avond in Telex, het Tuzla Wave festival toen voelden we echt als een groep.

Juup: doordat ik mijn portemonnee had laten liggen in het park was ik al heel vroeg daar om hem te zoeken. Daardoor zag ik Srebrenica wakker worden en zich klaar maken voor een nieuwe dag en mijn portemonnee lag nog op dezelfde plek…

Menno: kamp Duje vond ik erg bijzonder. Omdat ik niet gewend ben om voor dit soort publiek te spelen, ik vond het eigenlijk ook een beetje eng. Uiteindelijk was het een heel leuk en hartverwarmend publiek.

Jadis: het memorial center, juist omdat het zo’n enge plek was en ik daar een koud gevoel bij had, deed dat het meeste met me. Het dode gevoel wat daar rondvloog, was angstaanjagend en mooi tegelijk. Zo’n plek kom je zelden tegen, dus extra speciaal.

Mexim: De watervallen is iets wat me bij zal blijven. Omdat ik het een heel mooi stukje natuur vond, het had iets heiligs en natuurlijk omdat we daar onze mascotte ‘Wave’ (een landschildpad (die dus niet in het water hoort te liggen;)) vonden.

Billy: Mijn mooiste moment was uit eten gaan met Romy, Martijn en Sara. We kwamen toen heel veel bekenden tegen van vorig jaar, dat had ik niet verwacht omdat het al een jaar geleden is dat we elkaar hadden gezien.

Martin: over het memorial center; “Dit was het heftigste, maar daardoor ook het mooiste moment. Alle opgekropte woede en verwarring over de oorlog kwamen hier naar buiten door middel van verdriet, dat was heel mooi.”

Isaura: “Toen ik op bed lag kwamen er om de 2 minuten mensen langs om te vragen hoe het met me ging, om te praten en vaak met chocola etc. ook al kenden ze mij helemaal niet zo goed, dat was hartbrekend, omdat de betrokkenheid zo gevoelig was. Iedereen voelt met je mee”

Janti: “De aankomst, zo’n warm welkom had ik nog nooit gehad. Iedereen knuffelde en ik knuffelde terug…”

Anne: “Toen ik ’s avonds in Sarajevo op het balkom stond en bedacht dat zo’n mooie stad zo’n afschuwelijke geschiedenis heeft”

Amber: “De avond van het TuzlaWave festival was echt super, iedereen was mee aan het dansen om de muziek van de band S*I*N, de sfeer was echt toppie”

Marjolein: “Op het festival van TuzlaWave, er hing een goede sfeer en de band S*I*N was super! Iedereen zong en danste mee. “

Sander: “Srebrenica in het park, om te zien dat de kinderen zo’n leuke middag meemaakten terwijl er eigenlijk zo’n trieste sfeer in zo’n dorp hangt.”

Erwin: “Het memorial center heeft wel een hele grote indruk op me gemaakt. Na de documentaire die we daar hebben gezien was iedereen sprakeloos. Ook de “stoerste” Bosniërs wisten niet wat ze moesten zeggen.”

Martijn: “Natuurlijk is alles wel bijzonder in dit land, maar bij de Dutchbat mochten we verder komen als 2 jaar terug. Mostar was nieuw voor de Tuzla-Wave en het was een super mooi gebied vooral. Bosnië is niet in woorden of foto’s uit te drukken, je moet er zijn geweest om te weten hoe bijzonder het land is. En… zit ik met Sara op het terras in Tuzla horen we “tutu tutu rutututututu Heb je even voor mij” Frans is zelfs internationaal.”

Sara: “Ook al ben ik er voor de 2e keer geweest, Srebrenica blijft een indrukwekkende plaats. Wat mij op een andere manier raakte was Mostar. Het was nieuw voor iedereen en het is echt een prachtige, sprookjesachtige stad!!”

Tim: “Ook al spreek je niet dezelfde taal, als je met elkaar wilt spelen begrijp je alles. In het weeshuis gingen we voetballen met een paar jongens. Zij spraken alleen Bosnisch, maar we hebben de grootste lol gehad.”

Eline: “Ik vond alles zo indrukwekkend dat heel dit project mij altijd bij zal blijven. Wat mij verbaasde was dat Tuzla gelijk heel vertrouwd voor mij was/is. Toen we op tour waren wilde ik gewoon terug naar Tuzla. Dat vond ik heel typisch. Moet je nagaan, na die paar dagen… De trip was geweldig!”

Marjon: “ Als ik een plaats moet noemen, dan maar Potocari. Toch steeds weer een enorme indruk op mij,. Ook d.m.v. de teksten en de film kregen de verhalen die ik al wist, toch een gezicht en kon ik ook voelen wat ik eerst slecht met mijn hoofd kon bevatten. De omgeving die ik erna zag werd ingekleurd met beelden van de slachtoffers en het leed wat ze hadden moeten ondergaan. Voor mij was deze reis erg belangrijk omdar ik met veel verschillende mensen heb kunnen praten en een beeld heb kunnen krijgen hoe hun huidige lever eruit ziet. Voor veel mensen ziet de situatie er nog slecht uit en er lijkt ook nog steeds een dreigende situatie te bestaan. Ook ik weet nog geen exacte oplossing, maar ik hoop er aan mee te kunnen werken. Alle leerlingen, begeleiders en volunteers, heel hartelijk bedankt voor alles!”

Joyce: “Alles was zo indrukwekkend, wat een ervaring. Het voelde goed wat we deden. Ik heb mensen zien stralen en kinderen aan het lachen gemaakt met de acts/workshops die deed. Het is een bijzonder land, nog niet zo lang geleden was er oorlog en nu al voor een gedeelte opgeknapt. Ik vond het leuk dat we naar verschillende stadjes zijn gegaan. Overal zag je wel wat anders. Alleen wat jammer was dat we zo snel al weer gingen. Ik heb gemerkt dat sinds we alles samen hebben meegemaakt, dat de groep hechter is geworden. Een grote familie, echt een heel fijn gevoel. Kortom een ervaring die ik nooit zal vergeten en ik ben blij dat ik dit heb mogen meemaken.”

Niels: “Mijn beste herinnering is aan de voor mij nieuwe en mooie stad Mostar, waar ze ook de beste douche van de reis hadden..”

Maartje: “Toen we uit de bus stapten en al onze vrienden al op ons stonden te wachten en dat ik langzaam maar zeker begreep wat er in Bosnië gebeurd is.

Minka: “De enorme knuffel en geluksplectrum die ik van Damire kreeg. Hij was zo emotioneel over het feit dat hij echt met me kon praten. In Tuzla had hij niemand waarmee hij dat kon. Het gaf hem en mijzelf heel hoop dat er ten minste één persoon is, al is het nog zo ver weg, waar je bij terecht kunt. Vrienden voor het leven. En ik moest hem beloven dat ik ooit zijn plectrum terug zou geven. “Tot ziens” zei ik. “

Maria: “Het warme welkom, de lach op de vele gezichten, het plezier van de mensen in Duje… de blijdschap dat we er weer waren.. maar ook de contacten met de groep, de manier waarop we onderling met elkaar omgingen. “

Luuk: “ Het mooiste was de blikken van de mensen in kamp Duje, die mensen daar waren zo blij met ons en dat zag je gewoon.”

Geurt: “Dutchbat kamp in Srebrenica. Ik kreeg een benauwd gevoel toen ik dacht dat onze jongens met hun rug tegen de muur stonden. Ook de gedachten dat op het fabrieksterrein 10.000de mensen hebben gestaan. Op dat moment werd ik emotioneel en werd ik door andere studenten en stafleden getroost en kon ik mijn gevoelend uitten. Bedankt hiervoor!”

Elcke: “Meest indrukwekkende was memorial in Srebrenica. Bizar om je in te denken wat zich hier heeft afgespeeld. Vooral de lege fabriekshal met teksten van de Dutch-bat waar we in rond konden lopen.”

Fabienne: “We gingen naar kamp Duje en liepen door die gangen en toen ik eruit kwam stond daar een persoon. Ik twijfelde over het geslacht, maar ik denk een meisje, rond de 15 á 22 (moeilijk te schatten). Ze stond daar alleen en ik liep naar haar toe in haar te begroeten, haar blik… was leeg, maar vredig. Ze gaf me een tedere kus op mijn wang en toen gingen we op de foto. Ze keek me aan, ze keek me recht in de ogen. Het was zo puur. Toen werd ze mee naar binnen genomen door een verpleegster.”

Steven: “In Mostar, toen een duidelijk contrast tussen arm, rijk en macho de stad voor mij op zijn kop zetten zwerfkinderen, toeristen en motor maniakken.”

Marjanne: “Vannacht op terugweg bij grens van Slowakije aan den lijve ondervonden hoe onze Bosnische buschauffeurs geïntimideerd werden door de Slowaakse douane. Deze reis pas echt begrepen dat Bosniër altijd de underdogpositie hebben gehad, ook in voormalig Joegoslavië.”

Ayesha: “De heftigste herinnering was toen ik na het zien van de film in tranen aan het denken was en schrok ik van mijzelf… Ik besefte dat ik tot vreselijke dingen in staat ben, wanneer ik er van overtuigd ben dat mij onrecht is aangedaan. Na fijne gesprekken zag ik de wereld weer wat lichter, maar toen hoorde ik dat er op 12 juli 1000 jonge Chetniks naar het Memorial Center zijn gekomen om de Bosnische vlag te verbranden. Deze jonge mensen voelden het recht om andere mensen de stuipen op het lijf te jagen… omdat ze er van overtuigd zijn dat hen onrecht is aangedaan...”

Joska: “Op het trapje achter de flat in Srebrenica. Ik zat te haken en Joelle en Fabienne waren als clown op het pleintje met kinderen aan het spelen. Moeders met baby’s zaten op de balkons te kijken, kinderen genoten, er zat energy in de lucht, wat mij heel gelukkig maakte.”

Marc: “ Ik had me op veel voorbereid, het kwam uit, het raakte me diep; het memorial, kamp Duje, het weeshuis, die blije gezichten en de uitgestoken hand van alle Bosnische mensen die écht voor ons klaar stonden. Het meeste indruk maakte toch de groep volunteers die bij ons waren. Hun situatie als jongere is zo moeilijk, en toch de kracht om in oprechte idealen te blijven geloven. Petje af!”

Jolien: “Er sprak me veel aan. Deze hele reis zal voor altijd een speciale herinnering voor mij blijven. Het is moeilijk om te zeggen welke herinnering nou het mooist of meest droevig enz. is. Ik weet alleen dat ik een ding nooit meer zal vergeten aan deze reis. Dat is namelijk dat een man uit kamp Duje mij zomaar ineens een armband gaf en ik moest hem perse houden als herinnering, ik mocht hem absoluut niet teruggeven of niks niet. Op zo’n moment voel ik me heel speciaal. Ik hoop dat ik daar ook mensen zo’n goed gevoel heb gegeven en ik vind het knap dat de mensen daar, gewoon in heel Bosnië dan toch nog zo sterk kunnen staan.”

Yoëlla: “Ik heb ongelooflijk lang na moeten denken om mijn allermooiste herinnering te kunnen beschrijven. Zo ben ik de hele reis wel tien keer van vooraf aan nagegaan, maar ben tot de conclusie gekomen dat ik niet één uitspringend moment heb, deze hele reis is één mooie herinnering. De groep is dichter bij elkaar gekomen, en ik denk dat ik voor iedereen mag spreken dat je jezelf pas echt leert kennen naar zo’n ervaring. Dit geldt in ieder geval voor mij. Ik ven blij met alle dingen die ik daar heb mogen doen en heb mogen leren, maar ook vooral met de gesprekken die ik met de Bosnische jongeren heb gehad. Ook kamp Duje is iets wat me voor altijd bij zal blijven. Hoe blij die mensen alleen al zijn met het feit dat je er even bent is onvoorstelbaar. Toen we daar aankwamen en alle jongeren ons op stonden te wachten lijkt het net of je elkaar nooit hebt moeten missen. De band die ik daar heb mogen creëren met iedereen is iets wat ik niet kan beschrijven. Ik ven dolblij dat ik mijn vrienden gevonden heb! En dat kan niemand me meer afnemen.”

Imara: “Er zijn veel dingen die ik zou kunnen vertellen, over wat voor ongelooflijke dingen ik heb meegemaakt, maar wat toch telkens in mijn hoofd blijft hangen is het afscheid. Ook al ben ik maar twee weken geweest, toen we moesten vertrekken voelde het alsof ik mijn vrienden en familie moest achterlaten. Hier had ik het dus ook met Maja over, een Bosnisch meisje. Wat ze tegen me zei zal me altijd bij blijven: “Don’t cry because it’s finished, but smile because it happened.” Ik ben blijk dat ik zulke mensen heb mogen leren kennen en ik zal ze nooit vergeten. Wie weet, volgend jaar zie ik ze misschien weer!”

Menno: “Deze reis is voor zoveel dingen goed geweest. De groepsband wordt sterker, culturele ontwikkeling, ontwikkeling qua persoon, act en mens etc. Deze reis was geweldig; mooie dingen gedaan, gezien en gekocht, alleen de acts/workshops op zich was al een feestje. Daarnaast veel vrienden gemaakt, zowel Nederlandse als Bosnische! Vooral veel met de band S*I*N opgetrokken. Alles bij elkaar was het allemaal geweldig, de mensen, steden, acts/workshops en het land. Volgend jaar wil ik zeker terug naar de vrienden die ik daar heb achtergelaten.”

Glenn: “De speciale hoogtepunten heb ik meer per dag beleefd dan ik totaliteit. Daarom schrijf ik een tekstje op die ik geschreven hen vlak na het bezoek aan het Dutchbat kamp in Srebrenica.”
Teksten op de muur,
boeken op de grond.
Vertellen ons het verhaal,
die niet lang geleden ontstond

De bittere realiteit,
het kwaad van ons bestaan,
de hardheid van de soldaten
die gruwelijke dingen hebben gedaan.

Duizenden mensen bij elkaar
Bang, verward, diepe pijn.
Hopend op een goede afloop,
niet wetend dat ze zo dood zullen zijn.

’s Werelds grootste levende muizenval,
daar waar ongeloof je verblindt.
Waar op 5 meter afstand,
het ene leven eindigt en het andere begint.

Hou me nog één keer vast,
nog één laatste zoen.
Kijk me in mijn ogen aan.
Ga niet weg.
Ga niet weg.
Blijf.
Kijk.
Ik zal je hierna nooit meer zien.

De laatste blik geweest,
voor altijd op haar netvlies gebrand.
Geen antwoord op al haar vragen.
Waarom ze jou van haar hebben verband.

De laatste kogel valt,
het laatste woord gesproken.
De lichten schieten aan,
de film is afgelopen

en dan….
Stilte.

Teuntje: “Toen we aankwamen voelde ik me meteen goed bij de mensen, door de mensen. Bij het afscheid nemen vond ik het heel moeilijk door de mensen. Alles wat ik deed gaf een extra kick, maar ook bij wat ik heb gezien. Puur omdat ‘je vrienden’ naast je zij stonden. Ik vergeet dit nooit.”

Celine: “Zittend in de bus naar huis denk ik terug aan de leuke tijd die we hebben gehad. Ik mis mijn vrienden al, want geloof het of niet, maar in die korte tijd samen heb ik echt nieuwe vrienden erbij gekregen! Een prachtige afsluiting van 2 jaar ROC voor mij en daar wil ik iedereen voor bedanken.”

Het zit erop

We zijn weer allemaal goed aangekomen!

Na een fantastisch eindfeest met lekker Bosnisch eten en een redelijke nachtrust, stonden we 's morgens op met de eindevaluatie in het vooruitzicht. Tijdens de evaluatie waarbij de gehele groep + Bosniërs aanwezig was, is er vooral gesproken over verbeter punten. Je merkt dat de organisatie Bridge op het punt is gekomen dat ze willen leren van 'fouten' en zo het festival en dus ook ons bezoek aan Bosnië beter willen maken.

Hierna was het afscheid aangebroken. Iedereen zocht zijn/haar maatjes op voor een stevige knuffel en nam zo afscheid van alle nieuwe vrienden. Onderweg mochten we nog een tijdje genieten van het Bosnische landschap maar al snel vielen er vele oogjes dicht.

De reis is goed verlopen, voor de één duurde het langer dan de heenreis, voor de ander korter. Aangekomen in Tilburg stonden vele ouders, broers/zussen, vrienden en vriendinnen ons op te wachten. Het volgende afscheid stond al weer op de stoep, en wel dan van onze eigen groep. Ook hier kreeg iedereen een warme knuffel en zien we elkaar weer in het begin van het nieuwe schooljaar.

De reis zit erop! Sommige hebben het in Bosnië afgesloten, andere in de bus onderweg naar huis of moeten het nog afsluiten. Hoe dan ook hebben we met z'n allen een geweldige ervaring er bij gekregen die we nooit zullen vergeten. Je ziet vriendschappen ontstaan die lang stand zullen houden. Vooral door het gebruik van internet. Veel e-mailadressen zijn uitgewisseld en op sites als Hyves en Facebook is er contact met de meeste Bosniërs.

Als afsluiting een bedankje richting iedereen van onze eigen groep, bedankt dat we er samen iets geweldigs van hebben kunnen maken!
Ook jullie thuisblijvers bedankt voor het volgen van ons weblog (dat mede mogelijk is gemaakt door Ayesha Visser (tekst), Martijn van Son (fotografie) en Tim van Tuel (tekst)) en natuurlijk voor alle reacties!

"When i say Tuzla, you say Wave"
"TUZLA..."

Dag 11 Discussies

Vandaag zijn we discussies gaan voeren op een school. Hier werd de groep gesplitst, de ene groep begon met het praten over problemen van de jeugd en de andere groep begon over vrijwilligerswerk. In het begin moest iedereen nog wat op gang komen. Dit omdat er aandachtig naar elkaar geluisterd werd en je je toch maar moet zien uit te drukken in het Engels.

Na de discussies en de lunch hadden we vrije tijd. Iedereen ging zijn eigen weg. Een aantal zijn de stad in gegaan of gaan zwemmen in het grote zoutmeer (Tuz = zout)

Vanavond staat een Bosnisch eindfeest op het programma. Hier krijgen we traditionele muziek en eten voorgeschoteld en maken we een spetterend einde aan deze geweldige reis door Bosnie. Als er de mogelijkheid nog voor is dan proberen we morgen nog een stuk online te zetten. Mocht dit niet lukken, TOT DINSDAG!

Dag 10 Weeshuis Tuzla

Deze ochtend zijn we vertrokken naar het weeshuis hier in Tuzla. Hier zitten kinderen van 0 tot 18 jaar. Zij hebben geen ouders meer, deze zijn omgekomen in bijvoorbeeld de oorlog of ze konden niet meer voor de kinderen zorgen. Het is lastig om hier workshops te geven. Dit omdat er een aantal wat lastigere kinderen tussen zitten. Gelukkig is het grootste gedeelte wel in voor een ochtend spelen samen met onze groep. We hebben hier dan ook ontzettend veel blije gezichten gezien. Het maakt niet uit of je dezelfde taal spreekt of niet. Als je met elkaar wilt spelen kan dat zelfs zonder te praten. Je begrijpt elkaar al heel snel en hierdoor kan iedereen het dan ook goed naar zijn zin hebben.

We hebben ongeveer 2 uur ons ding gedaan waarna we met bijna alle spullen richting het park vertrokken. Bijna alle spullen omdat we natuurlijk ook wat achter hebben gelaten. Sowieso heeft elk kind een doosje gekregen met bruikbare spullen zoals verzorgingsmiddelen voor de wat oudere en speelgoed voor de kleintjes.
Toen we aankwamen bij het hotel waren ondertussen de 4e en 5e bruiloft bezig tijdens ons verblijf hier. Hierdoor konden we s avonds niet op het terras zitten en hebben we voor ons gebouw waar we slapen een feestje gebouwd. Het was nogeens extra gezellig omdat het tegelijkertijd Juups verjaardag was, hij is 17 geworden.

Dag 9 Memorial Centre Srebrenica

Vandaag was het zover, het zou voor iedereen weer een stukje duidelijker worden waarom we nu precies in Bosnie zijn. We wisten dat wat we te zien zouden krijgen heel erg was, dus heeft iedereen zich er mentaal op voor kunnen bereiden.


Srebrenica werd tijdens de oorlog door de VN uitgeroepen tot ´Safe Area´. Naar mate de oorlog heftiger werd zochten steeds meer mensen uit de omliggende dorpen hun toevlucht in Srebrenica. Nadat alle vluchtelingen zich rondom de basis in Potocari hadden verzameld omdat de agressor steeds dichterbij kwam, gaf de Servische generaal Karadzic op 11 juli het bevel om alle jongens en mannen van 12 t/m 77 jaar te scheiden van de rest. Families werden uit elkaar gerukt en de mensen wisten dat het einde nabij was. De zogenaamde reden van dit scheiden was dat de Serven deze mannen wilden ondervragen in verband met een eerdere oorlog. In werkelijkheid weet vrijwel iedereen dat deze mannen in velden, sporthallen en op pleinen koelbloedig zijn vermoord en hierna in een massagraf zijn gegooid.

Eerst hebben we de begraafplaats bezocht. Op 11 juli zijn hier nog zo´n 500 (jonge) mannen opnieuw begraven nadat ze zijn opgegraven uit een massagraf. Het is een zeer indrukwekkend gezicht om alle stenen om je heen te zien staan. Ook is er een kleine collectie van foto´s die zijn gemaakt over de oorlog.

Hierna zijn we naar de basis van Dutchbat gelopen, dit ligt aan de overkant van de begraafplaats. Het is een oude fabriek waarin nog altijd duidelijk te zien is dat er Nederlanders hebben gezeten. Het is raar om Nederlandse teksten te kunnen lezen in deze omgeving. Een voorbeeld hiervan is dat iemand een kalender bijhield op de muur, bij 1 dag stond er: ˝Eindelijk vertrek, maar meteen gegeizeld door de Serven.˝ Er hangt overal nog een grimmige sfeer. In de film te we te zien kregen vertelde een aantal vrouwen hun verhaal over deze genocide. Ze zitten nog steeds met onbeantwoorde vragen en weten niet hoe er een einde is gekomen aan hun mannelijke familieleden. Een hoop emotie voor, tijdens en na de film, maar gelukkig stond iedereen voor elkaar klaar en was er volop steun van alle kanten.

Door al het verdriet wat er `s morgens gezien en gevoeld is werd er `s middags tijdens de act duidelijk dat iedereen weet waarvoor we zijn gekomen. In een klein park in Sebrenica zijn er workshops gedaan waar een groep kinderen op af kwam en mee deed. `s Avonds pakten we alle spullen bij elkaar en gingen we weer terug naar onze thuisbasis Tuzla. Iedereen was blij dat we er waren omdat we hier ondertussen een warm gevoel bij hebben gekregen.

dag 7&8

Dag 7

Allereerst onze excuses voor de late update. Het was voor ons moeilijk om tijdens de tour een internetcafe te bezoeken. Maar hier dan een bericht over de tour.

Vanuit de 'moderne' stad Sarajevo reden we langs prachtige natuur richting Mostar, een sprookjesachtig mooie stad. Omdat het een ontzettend warme dag was besloten we om voor de lunch een stop te maken bij de rivier, de Buna. Deze rivier komt vanuit de bergen en is ijskoud. Bij een plek waar het water de berg verlaat liet een otomaanse koning een huis bouwen. Dit huis konden we bezoeken, maar alle vrouwen moesten wel een hoofddoek dragen. De plek was betoverend mooi, we hebben hiet tijdens de lunch nog lekker van kunnen genieten. Aangekomen in Mostar bleek al vrij snel dat het nog steeds te heet was om acts te doen, en kregen we de tijd om naar het openluchtzwembad te gaan! Jammer genoeg hadden we maar een half uurtje en toen moesten we alweer terug naar het hotel.

Na het eten zijn we met de gehele groep naar het centrum van de stag gelopen om daar de brug te bekijken. Op de brug kregen we de volgende uitleg te horen:

De brug verbind het Kroatische en het Bosnische deel van Mostar aan elkaar. In de oorlog waren het aan de ene kant de kroaten en de moslims die vochten om Mostar en aan de andere kant het Servische leger dat probeerde Bosnie en Herzegovina Servisch te maken. De inwoners van Mostar zaten dan ook in een val. In deze tijd is de brug dagelijks beschoten totdat hij uiteindelijk instortte. Naar aanleiding van officiele bouwtekeningen uit het Otomaanse tijdperk is de brug opnieuw opgebouwd. De brug staat symbool voor de verbondenheid en vereniging van de twee bevolkingsgroepen die in Mostar leven. Toch kregen we voor wij de stad ingingen de waarschuwing om hier niet over de praten met de lokale bevolking. Er zijn nog steeds spanningen, Kroaten en Moslims hebben bijvoorbeeld eigen cafes waar zij elkaar ontmoeten.

Op dit moment is de brug een toeristische trekpleister, er zijn bijvoorbeeld professionele duikers die voor geld van de 27 meter hoge brug afspringen.

Na wat vrije tijd in de stad zijn we samen teruggelopen naar het Hotel.

Het was een vermoeiende dag, ook al hebben we veel vrije tijd gehad.

Dag 8

De wekker stond vandaag weer vroeg. 7.00 uur ontbijt om naar Srebrenica te vertrekken. Helaas moesten wij hier afscheid nemen van Jolanda omdat zij niet meer met ons mee kon reizen. We hopen dat het nu beter met haar gaat! Onderweg hebben we ook afscheid genomen van Amariszi, voor hun was de tour afgelopen. Door deze gebeurtinissen kwamen wij wel veel later aan in Srebrenica aan dan de bedoeling was. Rond een uur 15.00 arriveerden we bij het Emmaus centrum, waar jongeren overnachten die meewerken aan de wederopbouw van Srebrenica door middel van verschillende projecten. Hier kregen we een lunch waarna we helaas weer door moesten, op naar de gastgezinnen waar we die avond zouden gaan slapen.

Er stond eigenlijk in de planning om vandaag naar het memorial centre te gaan, dit werd echter verschoven naar de volgende dag.

Die avond kwamen we met zijn allen bij elkaar in het park. Maartje had een prachtig gebaar voorbereid; iedereen kreeg een breeklicht die we tegelijk braken, hierdoor werd de donkere avond verlicht door gekleurde lampjes waarmee we zwaaiden. Deze bandjes zouden ons de volgende dag bij het memorial centre kracht geven.

Dag 6 het vroegste ontbijt, Sarajevo

Vanaf 05.00 uur begonnen de wekkers af te lopen deze ochtend, het vertrek naar Sarajevo stond op de planning. Het was extra veel proppen met de bagage en puzzelen met de zitplaatsen. Ons reisgezelschap is namelijk aangevuld met de Bosnische vrijwilliger en de bands *S*I*N* en Amariszi.

Tijdens onze busreis door Sarajevo werden we vergezeld door een reisleidster. Zij vertelde over de geschiedenis van de stad en leidde ons langs merkwaardige gebouwen; zoals een nog niet gerestaureerde appartementencomplex.

Het huis bij een van de ingangen van de tunnel

Eenmaal aangekomen in Sarajevo zijn we meteen naar het tunnelmuseum gegaan. Het museum staat op de plek waar tijdens de oorlog goederen en mensen via een tunnel in en uit Sarajevo werden gesmokkeld. Tijdens de oorlog was de stad omsingeld door Servische troepen hierdoor werd het onmogelijk voor de inwoners om zich van levensbehoeften te voorzien. De VN hebben toen ingegrepen door een smalle doorgang tussen Sarajevo en het vrije gebied (waar de Serviërs geen macht hadden) op te eisen. Hierdoor werd het mogelijk om de tunnel te graven. Vanuit de twee kanten zijn de Bosniërs begonnen met graven. Het is een wonder dat ze in het midden bij elkaar uitkwamen, op een halve meter in hoogte na. Het betekende echter nog niet dat het een veilige doorgang was, omdat de Servische troepen met gemak de ingangen van de tunnel konden beschieten. Oversteken was levensgevaarlijk, maar toch heeft de tunnel (800 meter onder het vliegveld door, 1,5 meter hoog) het leven gered van duizenden moslims in de oorlog.

Een granaat die insloeg op een halve meter afstand van de ingang heeft 9 mensen gedood en 14 verwond.

Steven (1e jaars artiest): "In het tunnelmuseum hebben we een klein beetje oorlog ervaren. Het verhaal van de omsingelde stad Sarajevo werd verteld door Kenan (Bosnische begeleider van Bridge), iedereen was stil en luisterde aandachtig."

Maartje (1e jaars artiest): "Als je de stad binnen komt zie je door onze ogen armoede, maar dan kijk je nog niet. Na een paar dagen met de mensen hier samen te zijn en samen dingen te doen zie je dankbaarheid en plezier. Je leert kijken.

Hierna zijn we doorgereden naar het hotel waar we een nieuwe kamerindeling hebben gemaakt en na de lunch heeft iedereen zich klaargemaakt voor de acts. We zijn in een feestelijk stoet naar de stad vertrokken. Onderweg trokken we al veel bekijks toen we door de woonwijk en het park liepen. De stoet eindigde voor de kathedraal in het centrum van de stad, hier werden de acts opgevoerd en boden de studenten van mode hun workshop ´kleding maken van afval´ weer aan. Binnen de kortste keren stonden er tientallen mensen te kijken.

Jolanda (docent mode): "Met stoepkrijt hebben we een catwalk in de richting van de winkelstraat gemaakt, de kinderen versierden de catwalk met fleurige tekeningen. Het publiek dat stond de kijken naar de acts zorgde voor het begeleidende geklap. Het was leuk dat de Bosnische vrijwilligers meteen bereid waren om zich te laten verkleden en mee te lopen op de catwalk."

Ook de Bosnische vrijwilligers droegen hun steentje bij.

Lotte (1e jaars artiest): "Tot nu toe vond ik dit de leukste plek om de acts te doen, op het plein kregen we snel aandacht omdat het druk was en mensen bleven staan om te kijken."
Na het uitvoeren van de acts kregen de studenten 2 uur de tijd om de stad te ontdekken.

Isaura (1e jaars artiest): "Ik vond Sarajevo groot, druk en luxe. Je ziet hier weinig kogelgaten en het is een stuk duurder vergeleken met Tuzla. Ik verwachtte allemaal gaten in de oude gebouwen maar het is goed opgeknapt."

Pizza stond vandaag op het menu. In de club ‘Sloga’ werd de avond afgesloten met optredens van onze meereizende bands. Ook al sloeg de vermoeidheid toe vanwege het vroege opstaan, was het een zeer geslaagde dag.

Imara (1e jaars artiest): "Tijdens het feest heb ik de Bosniers beter leren kennen. Ik heb vooral genoten van *S*I*N*, we hebben zoveel lol gehad dat de wandeling over de steile weg naar het hotel niet meer uitmaakte."

Morgen op naar…Mostar

P.S. Bedankt namens alle studenten voor jullie reacties. Iedereen heeft ze vandaag kunnen lezen. P.P.S. Donderdag 23 juli staat het eerste deel van onze reis in de Tilburgse koerier!

Dag 5 Tuzla Wave 2009

De wekker liep vanmorgen om 07.00 uur af. Na het ontbijt en uitleg over de dag zijn alle meiden/vrouwen richting het park gegaan om hier acts en workshops te doen.

Amber (1e jaars student Mode): “ Er kwam een jongen naar mij toe die vroeg of ik zijn kleding wilde pimpen. Ik vond het eerst een beetje raar dat hij naar me toe kwam, maar toen ik eenmaal bezig was vond ik het heel leuk om te doen. Hij reageerde erg enthousiast en dit gaf me een goed gevoel.”

Luuk (2e jaars sound & vision): "Ik vond het een leuke dag, in het bijzonder de gezichten van de mensen die we blij maakten."

De jongens vertrokken naar Telex ( waar ook de skatewedstrijd was) om hier de skate-attributen af te breken en weg te brengen.

Wegens een wijziging in het programma was er ruimte voor een evaluatie met de gezamelijk groep. Hier kreeg iedereen de mogelijkheid zijn ervaringen en gevoelens te uiten over deze reis tot nu toe.

Celine (2e jaars artiesten begeleider): "Dankzij de evaluatie zijn we allemaal een stukje dichter bij elkaar gekomen. Het was een superleuke en gezellige avond samen met de Bosniers."

Nadat dit gedaan was hebben ze zich bij de rest van de groep gevoegd om samen in Telex de opening van het Tuzla Wave festival 2009 bij te wonen. Het festival begon met een bandwedstrijd, de winnaar hiervan mag in 2010 optreden op Festival Mundial. De band *S*I*N* is ze al voor gegaan, zij waren op 20 en 21 juni 3x per dag te zien in het Leijpark in Tilburg.

Nadat de winnaar bekend werd gemaakt volgde de officiele opening, hier spraken o.a. de burgemeester van Tuzla en de minister van educatie & sport. Ook een Nederlandse (Sara) en een Bosnischie student kregen het woord om hun ervaringen te delen met de bezoekers. Hierna werd het festival geopend door de Bosnische band die de wedstrijd had gewonnen. Vervolgens was de bekende Bosnische band HUMAN aan de beurt, waarna *S*I*N* het feest goed op gang bracht. Als hekkensluiter stond Amariszi (NL) op het podium.

Glenn (3e jaars artiesten begeleider): "Tijdens het optreden van Amariszi gebeurde er iets bijzonders: in het begin stonden er voornamelijk Nederlandse studenten voor het podium. Toen de Bosniers de muziek herkenden onstond er gemengd publiek waarbij Bosniers en Nederlanders samen los gingen."

Rond half 12 vertrokken we richting het hotel om vervolgens om 00.00 uur Minka met z´n allen te feliciteren met haar verjaardag.
Op naar een korte nacht.

Dag 4 Skatewedstrijd

Na het ontbijt zijn we vertrokken naar het park midden in de stad Tuzla. Hier hebben de artiesten hun acts gedaan voor winkelende mensen, zwervers en Roma kinderen. De studenten van mode hebben een workshop voorbereid. Zij maken kleding van afval.

’s Middags begon de skate contest in het Telex theater, een plek waar jongeren graffiti kunnen spuiten, skaten, voetballen etc. Tijdens en rondom de skate wedstrijd waren de acts van de artiesten een mooi achtergrond decor. Van een afstandje was het een kleurig en levendig geheel. Het festival was eerder afgelopen dan verwacht. Er werd een evaluatie gepland omdat er enige spanningen waren. Na het avondeten was er tijd voor de begeleiders, de 2e en 3e jaars om deze spanningen te bespreken.

Niels (2E jaars artiesten begeleider): “ Ik denk dat de frustraties uitgesproken zijn en dat er oplossingen aangedragen zijn die kunnen werken.”

Martijn (3e jaars artiesten begeleider): “ Ik vond het een fijn gesprek, ik hoop dat we er meer structuur in kunnen brengen, dat we meer gaan communiceren en dat gaat zeker werken.”

Deze middag is de Nederlandse Polder Balkan band Amariszi gearriveerd in Tuzla. Zij zullen meegaan op de tour naar Sarajevo, Srebrenica en Mostar. Zij bestaan uit 9 personen en zijn een leuke aanvulling op onze groep. Ze vielen met hun neus in de boter, want toen we ’s avonds bij het hotel aankwamen bleek dat een aantal vrijwilligers van het Tuzla Wave festival een typisch Bosnische avond voor ons hadden georganiseerd. Er was een accordeonist en Bosnische borrelhapjes voor bij de Rakija (dit is een traditioneel Bosnisch drankje wat per familie gebrouwen wordt, het is een gebruik om gasten te verwelkomen). De accordeonist speelde traditionele nummers en toen de band Amariszi mee begon te spelen ontstond er een muzikaal feest.
Sander (2e jaars evenementen organisatie): “ Ik vond het muzikale gebeuren heel erg mooi om te zien en het is een gezellig samenkomen.”

Ayesha (stagiaire stedenband Stichting Tilburg-Tuzla): “ Ik vond het machtig om een stukje Bosnische cultuur mee te mogen maken en het was fantastisch om te zien hoe trots ze waren en wilde vertellen over hun cultuur.”

Dag 1, 2 & 3

Zdravo lieve ouders, vrienden en geïnteresseerden,

Allereerst onze excuses dat we jullie een paar dagen hebben laten wachten, maar hier is dan het eerste bericht.

Dag 1, de busreis

Om te beginnen zijn we allemaal veilig en heel aangekomen in Tuzla. De reis was lang (26 uur) maar wel erg gezellig; bingo, muziek, een quiz over Bosnië, etc. Rond half 2 passeerden we de Bosnische grens, anders dan vorige jaren mochten we vrij snel doorrijden. Zelfs de ‘ verdachte’ schoenendozen met spullen voor de weeskinderen werden na een korte blik goed gekeurd. In de pauzes was er tijd voor een drankje, hapje, sigaretje en uiteraard de speeltuin, waar heftig gebruik van werd gemaakt. Toen het donker werd en iedereen een plekje had gevonden werd het lekker rustig in de bus. Omdat de bus niet erg ruim is waren er veel creatieve oplossingen om een fijne slaaphouding te vinden, bijvoorbeeld door gewoon op het gangpad te gaan liggen.

Dag 2, aankomst

Na de reis die door Duitsland, Oostenrijk, Slovenië en Kroatië ging kwamen we rond half 4 aan in Tuzla! De lange reis was in een klap vergeten door het super welkomstcomité, bijna alle vrijwilligers waren er. We konden lekker opfrissen en koffers uitpakken en daarna begonnen we met de introductie. We kregen een programmaboekje met informatie over Bosnie-Herzegovina, het programma en belangrijke nummers. Het programma werd doorgenomen en er werd ons gevraagd een formulier in te vullen. Wat weten we al over Bosnie-Herzegovina, wat zou je willen weten en aan het van de reis moeten we beschrijven wat we hebben geleerd. Hierna was het tijd voor de black&white party, vrijwel iedereen had zich aan de dresscode gehouden en na een tijdje werd er volop gedanst. Na een afterparty op de kamers sloop iedereen naar z’n bedje om verdient de nacht door de brengen in een lekker bed. (de bedden zijn alleen niet erg stevig, er zijn al een aantal mensen door hun bed gezakt.)

Dag 3, citytour, kamp Duje

Vandaag werden we om 8 uur aan het ontbijt verwacht, het weer was al heerlijk dus buiten zitten was geen straf. Na het ontbijt kregen we een citytour door vrijwilligers van TuzlaWave. We liepen richting het stadscentrum om vervolgens een berg aan de rand van de stad te beklimmen vanwaar je een prachtig uitzicht had op “ Panonika”, een prachtig zoutwater zwembad. Tijdens de wandeling kwamen we langs een aantal bijzondere plekken in de stad. Een monument voor de zoutmijnen die de stad Tuzla groot hebben gemaakt (Tuzla betekend zout in het Bosnisch). De mijnen zijn nu volgelopen met water waardoor de grond constant in beweging is. Om deze reden zijn de straten boven deze mijnen betegeld met kleine steentjes (een beetje zoals onze kinderkopjes). In het midden van het centrum staat een monument met 75 namen. Op 25 mei vieren Bosnische jongeren ‘ de jeugd’, maar in 1995, vlak voor het einde van de oorlog was er midden in het centrum een bominslag waarbij 75 jonge mensen omkwamen. Aan de manier waarop de Bosnische jongeren hierover vertelden merk je dat deze gebeurtenis nog steeds leeft, zeker omdat de daders nooit gestraft zijn.

Na de citytour vertrokken we met de bus naar kamp Duje, een opvangcentrum boven op een berg een uur rijden van Tuzla. Hier wonen voornamelijk slachtoffers uit de oorlog die zo getraumatiseerd zijn dat ze niet meer voor zichzelf kunnen zorgen, maar ook worden er hier een aantal moeilijk opvoedbare kinderen en verkeersslachtoffers opgevangen. De rondleiding door het centrum was indrukwekkend, met name de afdeling waar mensen lagen die er het zwaarste aan toe zijn. Het voelde een beetje als aapjes kijken, maar dan werd je er niet vrolijk van. Gelukkig waren er ook mooie dingen te zien, zoals prachtige tekeningen, sieraden en souvenirs die door de bewoners zijn gemaakt. Deze spullen worden gemaakt tijdens groepsactiviteiten. Er wordt gekeken naar de mogelijkheden van de bewoner, de een maakt bijvoorbeeld een kettinkje en de ander een souvenir van zeeschelpen.

Na een warme lunch was het tijd om een beetje leven in de brouwerij te brengen. Op het voetbalveld werd er gespeeld met de bewoners. Echte acts waren niet nodig omdat de mensen blij werden van de kleinste dingen; bellenblaas, een touwtje, een ballon etc. Na een stevig potje voetbal en een watergevecht begon het te regenen. Dit was voor ons het teken om weer naar Tuzla te gaan. Bij afscheid kregen we groenten mee die verbouwd worden op het land van het centrum.

We hebben gegeten in het restaurant van Elmir, die tevens een van de initiatiefnemers is van het TuzlaWave festival. Na het eten vertrokken we weer naar het hotel om op het terras nog wat te drinken, te praten, te lachen etc.

Start Tuzla Wave 2009 blog

Via deze blog kan iedereen op de hoogte blijven van alle ervaringen en belevenissen van de studenten van KCM (Kunst, Cultuur & Media) van het ROC Tilburg bij hun reis naar Tuzla (Bosnië) en hun inspanningen samen met de Bosnische jongeren voor het Tuzla Wave festival.

De studenten zullen ter plekke dagelijks verslag brengen en waar mogelijk ook foto's posten. Kom dus snel terug of wordt Volger via Google Friend Connect.